Jednym z najpopularniejszych odszkodowań związanych z paca jest, to kiedy w miejscu zatrudnienia dochodzi do wypadku. Większość pracowników wie, że w takiej sytuacji mogą starać się o rekompensatę finansową. Jednak to nie jedyna sytuacje, w których pracodawca jest zobowiązany do wypłacenia świadczenia pieniężnego pracownikowi. Takich jest o wiele więcej. Poszkodowany pracownik może domagać się odszkodowania za poniesione straty lub szkody na podstawie zapisów Kodeksu Pracy. To właśnie on określa czy pracownik może i powinien wystąpić z roszczeniem. Zobacz, o jakie odszkodowania pracownicze można się ubiegać.
Kiedy można dochodzić odszkodowania pracowniczego?
Odszkodowania od pracodawcy można dochodzi zarówno w sytuacji, w której powstaje się w stosunku pracy, jak i już po jego zakończeniu. W tym ostatnim przypadku odszkodowania przede wszystkim skupiają się na bezprawnych zwolnieniach. Należy też zaznaczyć, że w przypadku odszkodowań pracowniczych postawę do wyliczenia wysokości świadczenia stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie pracownika. Ustalane jest ono według wynagrodzenia brutto. Taki standard potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 kwietnia 199 roku.
Odszkodowanie za wypadek przy pracy
Odszkodowanie za wypadek przy pracy to jedno z najlepiej znanych świadczeń. Wypłacane jest on w przypadku, gdy pracownik ulegnie wypadkowi i dozna szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu podczas wykonywania obowiązków zawodowych lub w trakcie drogi do pracy. Aby uzyskać odszkodowanie od pracodawcy za wypadek przy pracy, konieczne jest wejście na drogę sądową. Wypłacone świadczenie ma charakter uzupełniający do tego wypłacanego przez ZUS. Pracownik, który stara się o taką rekompensatę, musi wykazać, że wina za zdarzenie leży po stronie pracodawcy.
Wina ta może się opierać na nieodpowiednim przeszkoleniu pracownika, nieprzestrzeganiu przepisów prawa pracy i przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy lub innych zasad dotyczących ochrony zdrowia i życia.
W staraniu się o odszkodowanie za wypadek przy pracy istotne znaczenie ma również sporządzona dokumentacja, czyli protokół powypadkowy sporządzany po zdarzeniu przez pracodawcę. Pracodawca na mocy Kodeksu Pracy zobowiązany jest do pokrycia kosztów leczenia (których w całości nie pokrywa zasiłek z ZUS) lub przebranżowienia się, jeśli pracownik w wyniku wypadku stał się niezdolny do wykonywania aktualnych obowiązków pracy. Jeśli pracownik całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej, może starać się o rentę od pracodawcy. Należy pamiętać, że wypłata tych świadczeń, jest możliwa tylko i wyłącznie wtedy, gdy poszkodowany pracownik udowodni, że wypadek był winą zatrudniającego.
Rekompensata za wypadek przy pracy nie przysługuje pracownikowi, który był pod wpływem alkoholu, środków odurzających i psychotropowych, działał umyślnie, celowo naruszył zasady bezpieczeństwa. Roszczenie będzie też odrzucone, jeśli wypadek zdarzył się z winy pracownika lub był wynikiem jego rażącego niedbalstwa.
Odszkodowanie z mobbing
Mobbing to według Kodeksu Pracy uporczywe i długotrwale nękanie lub zastraszanie pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatność zawodowej. Podejmowane przez mobbigujacego działania mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, jego izolowaniem lub wyeliminowanie z zespołu. Zgodnie z przepisami prawa pracodawca, który sam dopuszcza się mobbingu lub toleruje w firmie takie zachowanie, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, która wiąże się m.in. z wypłatą odszkodowania.
O odszkodowanie za mobbing może starać się pracownik, który sam rozwiązał umowę o pracę i który w pisemnym oświadczeniu woli wskazuje jako przyczynę zwolnienia działania o charakterze mobbingowym. Wysokość odszkodowani za mobbing nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie przysługujące za pace. Jeśli mobbing dodatkowo wywołał u pracownika rozstrój zdrowia, to może on wnioskować o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.
Odszkodowanie za nierówne traktowanie
Od pracodawcy odszkodowania mogą dochodzić także osoby, które są nierówno traktowe ze względu na swoją płeć, orientację seksualną, wyznanie, wiek, niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, narodowość, przekonania polityczne czy przynależność związkową. O tego typu odszkodowanie mogą też wystąpić pracownicy, który są dyskryminowani ze względu na formę zatrudnienia oraz czas pracy. Wynika to z tego, że pracodawca zobowiązany jest do równego traktowania prawników w zakresie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, warunków zatrudnia, awansów, dostępu do szkoleń, podnoszenia kwalifikacji zwodowanych. Odszkodowanie za nierówne traktowanie wynosi co najmniej miesięczne wynagrodzenie za pracę. Pracownik, który występuje z takim roszczeniem, nie może zostać ukarany zwolnieniem z pracy.
Odszkodowanie za bezprawne zwolnienie z pracy
W przypadku, gdy pracodawca dopuść się bezprawnego zwolnienia, pracownik może wystąpić z wnioskiem o odszkodowanie. Bezprawne zwolnienie z pracy to takie, które narusza obowiązujące przepisy prawa. Jeśli rozwiązanie umowy o prace nastąpiło:
- Z wypowiedzeniem to pracownik może domagać się odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, jednocześnie mając na uwadze, że rekompensata nie może być niższa niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia;
- Bez wypowiedzenia to pracownik, może wnioskować o odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Odszkodowanie za krótsze wypowiedzenie
Zgodnie z przepisami pracodawca przy rozwiązywaniu umowy o pracę zawartą na czas nieokreślony może skrócić okres wypowiedzenie z 3 miesięcy do najwyżej jednego miesiąca. Takie sytuacje są dopuszczalne np. w przypadku, gdy ogłoszono upadłość lub likwidację przedsiębiorstwa. Krótszy okres wypowiedzenia może też obowiązywać w innych sytuacjach, które nie mają bezpośredniego związku z pracownikiem. Jeśli pracodawca zdecyduje się na skrócenie okresu wypowiedzenie, to musi wręczyć pracownikowi wraz z rozwiązaniem umowy o pracę oświadczenie woli o zastosowaniu krótszego okresu wypowiedzenia. O ile pracownik nie zgodzi się na takie rozwiązanie i nie dojdzie do porozumienia z pracodawcą, może ubiegać się o odszkodowanie z tytułu krótszego wypowiedzenia. Wysokość tego świadczenia obejmuje pozostałą część okresu wypowiedzenia, czyli tą, o jaką chciał go skrócić pracodawca.
Odszkodowanie za nieterminowe wystawienie świadectwa pracy
Po rozwiązaniu stosunku pracy każdy pracodawca zobowiązany jest to wystawiania świadectwa pracy. W przypadku, gdy świadectwo zostanie wydane po ustawowym terminie lub błędnie, a sytuacja ta będzie przyczyną uniemożliwiającą podjęcie nowego zatrudnienie, były pracownik może starać się o odszkodowanie z tego tytułu. Wynika to z faktu, że takie działanie przedsiębiorcy będzie dla niego realną szkodą. Pracownik występujący o odszkodowanie za nieterminowe wystawienie świadectwa pracy musi udowodnić związek przyczynowy pomiędzy niedopełnienie przez pracodawcę obowiązkowa a niemożnością podjęcia zatrudnienia, mimo podejmowanych szkód. Wysokość takiej rekompensaty to równowartość wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, jednak nie może on być dłuższy niż sześć tygodni.
Odszkodowanie w przypadku śmierci pracodawcy
W przypadku śmierci pracodawcy zgodnie z prawem automatycznie zostają wygaszone zawarte przez niego umowy o pracę. Sprawia to, że pracownicy nagle i często zupełnie nieprzewidziane pozostają bez pracy i źródła utrzymania. Taka sytuacja jest podstawą do ubiegania się o odszkodowanie po śmierci pracodawcy. Z roszczeniem występuje się do spadkobierców zmarłego. W przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony można wnioskować o wypłatę równowartości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku umów na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy pracownik powinien otrzymać odszkodowaniem w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia.
Odprawy pieniężne z tytułu zwolnień grupowych
Jedną z form odszkodowania są również odprawy pieniężne wypłacane z tytułu zwolnień grupowych. Może je otrzymać pracownik, który jest zatrudniony w przedsiębiorstwie, gdzie liczba pracowników wynosi co najmniej 20. Pracownik, w związku z rozwiązaniem umowy w ramach grupowe zwolnienia może się domagać odprawy w wysokości
- Jednomiesięcznego wynagrodzenia, w przypadku gdy pracował u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- Dwumiesięcznego wynagrodzenia, w przypadku, gdy przepracował u pracodawcy od 2 do 8 lat,
- Trzymiesięcznego wynagrodzenia, w przypadku, gdy przepracował u pracodawcy powyżej 8 lat.
Odprawy pieniężne ustalane są zgodnie z zasadami obowiązującymi przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Prawo jednocześnie wskazuje, że ich wysokość nie może przekroczyć kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, które jest ustalana na podstawie odrębnych przepisów. Odprawy na tych samych warunkach przysługują również pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach zwolnień indywidualnych. Warunkiem jej wypłacenie jest to, że pracodawca jest objęty przepisami ustawy, a zwolnienia następuje nie z przyczyn dotyczących bezpośrednio pracownika.
Odszkodowania pracownicze a podatki
Jak widać powody, dla których pracownik może otrzymać odszkodowanie od pracodawcy, mogą być różne. Co do zasady wypłacane rekompensaty są wolne od opodatkowania podatkiem dochodowym. Jednak czasem pracownik, który je otrzyma, musi dodatkowo zapłacić daninę do Urzędu Skarbowego. Dzieje się tak, gdy wypłacone przez pracodawcę odszkodowanie powoduje u pracownika powstanie dochodu ze stosunku pracy. Wolne od podatku są natomiast te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, lub przepisów wykonawczych postawnych na bazie tych ustaw. I tak np. opodatkowaniu podlega m.in. odszkodowanie z tytułu skróconego okresy wypowiedzenia umowy o pracę.
Mnogość odszkodowań, które można uzyskać od pracodawcy, sprawia, że Kodeks Pracy dość dobrze zabezpiecza pracowników, którzy są niesprawiedliwie traktowani. Nie oznacza to jednak, że roszczenia jest łatwo uzyskać. Pracownik przede wszystkim musi udowodnić, że faktycznie zaniedbanie czy zaniechanie pracodawcy doprowadziło do szkody.
